قزاقهاي ايران كه عمدتا درشهرهاي مختلف گلستان سكني گزيده‌اند مهاجريني هستند كه به دليل اذيت و آزار و استبداد بلشويك‌ها از دهه ميلادي از قزاقستان به نواحي جنوبي درياي خزر مهاجرت كردند.
قزاقهاي ساكن ايران ابتدا در بين تركمن‌ها سكونت كرده و به مرور زمان در شهرهاي گنبدكاووس، گرگان و بندرتركمن گرد آمده و محلات خاصي براي خود برپا كردند.
آمار معتبري از تعداد جمعيت قزاقهاي ساكن گلستان دردست نيست اما گفته مي شود كه حدود هزار قزاق در كشور ساكن هستند كه احتمالا نزديك به تا يكهزار خانوار آن با جمعتي حدود چهار تا پنج هزار نفر در شهرها و توابع آن در گلستان ساكن هستند.
به گزارش ايرنا يكي از مسوولان استان گلستان نيز پيش از اين اعلام كرده بود كه حدود هزار نفر قزاق در استان زندگي مي‌كنند كه حضور آنها ارتباط تنگاتنگي را بين ايران و كشور قزاقستان فراهم كرده است.
در زمينه پيشينه مهاجرت قزاقها به ايران، دانشنامه گلستان مي‌نويسد: قزاقها احتمالا طي سه دوره بعد از انقلاب اكتبر شوروي، جنگ جهاني دوم و در اثناي جنگ افغانستان به ايران پناهنده شده‌اند. هموطنان قزاق قومي نجيب و بركنار از مساله‌سازي هستند كه از سوي همجواران خود عموما مردمان فعال، باهوش، كارا و جدي معرفي مي‌شوند.
به نوشته دانشنامه گلستان، آنها از لحاظ اجتماعي با توجه به كمي تعداد با همديگر مانوس بوده و براي همكاري با هم اهميت مي‌دهند و صميميت و سادگي طرز معيشت آنها در محلاتشان مشاهده مي‌شود.
همچنين عواطف و شالوده‌هاي اجتماعي اين محلات با انواع روابط اجتماعي و مباني اجتماعي مردمان ديگر كه دربين آنها زندگي مي‌كنند متفاوت است.
قزاقهاي گلستان زبان و آداب خود را به خوبي شكل داده و از هويت و ذوق هنري برخوردارند و اين مساله از اغذيه خاص، البسه و اثاثيه چشمگير آنها مشخص مي‌شود.
درباره زبان قزاقي نيز گفته مي‌شود اين زبان به گروه قبچاق - نوغاي از زبان‌هاي تركي تعلق دارد كه يك دست و بدون لهجه است.
براساس تحقيقي كه در اين زمينه انجام شده است الفباي اين قوم در روزگاران پيشين براساس خط عربي ساخته شد و پس از مدتي استفاده از الفباي لاتين، از سال ميلادي الفبايي مطابق الگوي سيريل به كار مي‌رود.
در زبان قزاقي هشت آواي صدادار و آواي بي‌صدا وجود دارد و در الفباي فعلي قزاقهاي ساكن كشور قزاقستان حرف موجود است كه علاوه بر حرف روسي حرف خاص نيز وجود دارد.
قزاقها كه مردم بومي جمهوري قزاقستان هستند هم اكنون در ازبكستان، روسيه و تركمنستان نيز به صورت جمعي زندگي مي‌كنند.
از لحاظ ديني گفته مي‌شود گرايش عمومي آنها به دين اسلام ازسده شانزدهم ميلادي آغاز شد.
قزاقهاي ساكن ايران ابتدا در بين تركمن‌ها اقامت كرده و از راه زراعت امرار معاش مي‌كردند و به مرور در شهرهاي گنبدكاووس، گرگان و بندرتركمن گرد آمده و محلات خاص خود را ايجاد كردند.
تركمن‌هاي استان گلستان اين قزاقها را "بليش" به معني "آشنا" مي‌گويند.
دانشنامه گلستان مي‌نويسد ازدواج در بين قزاقهاي استان بيشتر درون گروهي است و بيشتر همسران از خويشاوندان بعداز هفت پشت پدري انتخاب مي‌شوند.
در بين اين قوم جشن عروسي حدود هفت شبانه روز ادامه دارد و مراسم نامزدي، ازدواج و ساير شادماني‌ها جلوه‌اي از تاريخ آنان مي‌باشد.
آيين‌هاي سوگواري قوم قزاق نيز از ويژگي‌هاي خاصي از تاريخ اين قوم برخوردار است.
در زمينه آلات موسيقي اين قوم بايد گفت كه دمبرا(نوعي دوتار مويين) را در جشن‌ها و ضيافت‌ها نواخته و با آن مي‌خوانند.
پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي و اعلام استقلال قزاقستان در سال حدود خانوار قزاق از ايران به اين كشور بازگشتند كه اين تعداد تاكنون به خانوار رسيده است.
هرچند گفته مي‌شود با تغييرات حاصل در سياست مهاجرپذيري قزاقستان شدت اجراي اين بازگشت كاهش يافته است.
در گرگان قزاقها در قزاق محله بين خيابانهاي بهشتي و بلوار رسالت زندگي مي‌كنند.
قزاقهاي اين محله از طايفه "آداي" جزء كوچك قوم قزاق هستند كه پس از اوج گرفتن ستم رژيم استبدادي به علت عدم امكان امرار معاش عزتمندانه به ترك وطن مجبور شده‌اند.
محل سكونت قزاقهاي گنبد نيز در ابتدا در محله چايي بويي اين شهرستان بود كه بعدها تغيير كرد.
در شهر بندرتركمن نيز قزاقها در دو محله شمالي و جنوبي اين شهر ساكن هستند كه در اين محلات يك باب دبيرستان، دو دبستان، دو مسجد و يك دستگاه كارخانه توليد ماشين‌آلات آرد وجود دارد./گلشن مهر
